Hadda ka hor ma arkin wax la mid ah waxa aan ku arkayo Baydhabo iyo nawaaxigeeda Soomaaliya. Xeryaha, waxaa ku yaal teendhooyin fidsan ilaa mayl inta la arki karo.
In ka badan 1 milyan oo qof ayaa hadda ku barakacay gudaha dalka, iyadoo qaar badan oo ka mid ah ay ku nool yihiin xeryo sidan oo kale ah. Waxay ka tageen guryahoodii si ay uga baxsadaan abaarta ba’an ee Soomaaliya iyo inay isku dayaan inay helaan xoogaa cunto iyo biyo ah. Kumanaan qof oo kale ayaa yimid tan iyo markii aan halkan joogay bishii Luulyo iyo in ka badan ayaa yimaada maalin kasta. Hay’adaha gargaarka ee ku sugan xerooyinka ayaa kor u qaadaya gurmadka degdegga ah, maadaama dhaqaalaha uu soo daahay, balse ma jirto meel u dhow waxa loo baahan yahay.
Qaramada Midoobay ayaa rajaynaysa in meelo ka mid ah Soomaaliya ay macluul ka dilaacdo toddobaadyada soo socda, balse waa in aanay beesha caalamku sugin in si rasmi ah loogu dhawaaqo macluusha, sababtoo ah hadda carruurtu way dhimanayaan.
Xaaladaha halkan aad bay u xun yihiin. Teendhooyinku inta badan way ka yara badan yihiin dharka jeexjeexan iyo caagagga la isku dhejiyey ee la geliyey meel gabbaad ka ah qoraxda kulul. Qoysas badan ayaan xitaa taas haysan oo waxay ku hoydaan bannaannada. Markay dad badani yimaadaan, waxaa sii kordhaya cadaadiska lagu hayo dhaqaalaha xaddidan, xaaladduna waa mid faraha ka sii baxaysa.
Waxaan aragnaa inay sii kordhayaan cudurrada ay ka mid yihiin fungi, isnadaamisku, iyo jadeecada, kuwaas oo khatar u ah haddii aan la daaweyn.
Xeryaha, waxaan kula kulmay carruur aad u yar oo nafaqo-xumo hayso oo tabar daran oo ay si dhib ah u istaagi karaan. Qaarkood ma aysan cunin maalmo ama waxay ku badbaadeen cunto miraha duurjoogta ah oo aan inta badan ku habboonayn bani’aadamku inay cunaan.
Dhimashada carruurtu aad bay u korodhay bilihii la soo dhaafay. In ka badan 700 oo carruur ah ayaa ku dhintay xarumaha nafaqeynta ee rasmiga ah – laakiin waxaan ognahay in qaar badan oo kale ay ku dhinteen bannaanka iyo kuwa aan sharciyeysneyn, oo ka fog caawinta. Dadka halkan jooga ayaa ii sheegay ilaa 300 oo caruur ah oo ku dhintay safarkii xeryaha.
Jowhar Macalin Xareed oo ka tirsan Xerada Buulo Isaaq oo ay ku nool yihiin dad barakacayaal ah ayaa ii sheegay in carruurtu ay maalin walba u dhintaan nafaqo darro. Waxay u naxday caruurteedii oo aan maalmo cunin cunto ku filan, halisna ugu jira inay la mid noqoto.
Waxa jira boqollaal sheeko oo isku mid ah oo hooyooyinku daawanayaan carruurtooda si tartiib ah ugu dhintaan gaajada awgeed. Markii aan ku wareegay xeradii oo aan la hadlay hooyooyinka, waxaan dareemay in dunidu ay ilowday caruurtii Soomaaliyeed. Maalin kasta xaaladdu way ka sii dari doontaa laakiin waxaa jira cadho ama feejignaan yar. Sida dunidu u daawanayso aamusnaanta, carruurta Soomaaliya oo dhan waxay u dhimanayaan gaajo iyo cudurro laga hortegi karo.
Carruurta ugu yar – kuwa ka yar 5 sano – waxay ku jiraan khatarta ugu badan. Waxaa hadda jira in ka badan 513,000 oo carruur ah kuwaas oo la filayo in ay soo food saarto nafaqo-xumo ba’an, taas oo ah nooca ugu daran ee nafaqo-xumada. Xitaa haddii ay badbaadaan, waxay saameyn xun ku leedahay korriinkooda jireed ee muddada dheer waxayna saameyn doontaa iyaga inta ka dhiman noloshooda.
Islamic Relief waxa ay bixinaysaa gargaar ay ka mid yihiin cunto, biyo dhaamis, dhismo guryo, musqulo, iyo fayadhowr, balse kuma filna. Waxaan u baahanahay adeegyada caafimaadka wareega, dawooyinka, biyaha la cabbo, iyo cuntada ugu muhiimsan.
Waxaan ugu baaqaynaa dawladaha caalamka inay sare u qaadaan oo ay bixiyaan dhaqaale degdeg ah si loo badbaadiyo nolosha iyo hab-nololeedyada dadka hadda.
Waxaan sidoo kale u baahanahay hab cusub oo mustaqbalka fog ah oo wax looga qabanayo gaajada iyo xasaradaha cimilada. Dhacdooyinka cimilada aadka u daran sida abaaruhu waa kuwo soo noqnoqda oo aad u daran. Afar xilli roobaad oo xiriir ah ayaa guuldarreystay – dhacdo cimilo oo aan la arag ugu yaraan 40 sano. Haddii aan doonayno inaan joojino dhibaatooyinkan oo kale inay si joogto ah u dhacaan, waxaan u baahannahay maalgashi dheeri ah oo ku aaddan haqab-beelka cuntada, hab-nololeedyada, iyo la qabsiga cimilada mustaqbalka fog. Taageeradaasina waxay u baahan tahay inay hore u timaado.
Calaamadaha digniinta ah ee dhibaatadani waxay ahaayeen kuwo cad ugu yaraan sannadkii la soo dhaafay, laakiin lacagtu kuma iman wakhti aad u badan. Wax ka qabashada dhibaatada goor hore waxay badbaadisaa nafo badan waxayna u baahan tahay lacag yar. Ka jawaabista marka aan qarka u saaranahay macaluul aad bay u daahday.
Markii ugu dambeysay oo Soomaaliya ay ka dhacdo macluul waxay ahayd 2011, markaasoo ay galaaftay nolosha in ka badan rubuc milyan qof. Kala bar waxay ahaayeen carruur da’doodu ka yar tahay 5 jir. Dabadeed, sida hadda, calaamadaha digniinta ah ayaa noqday kuwo aan dheg loo dhigin oo markii ay dunidu dareentay oo ka jawaabtay, tobanaan kun oo qof ayaa hore u dhintay.
Waxaan dareemayaa in taariikhdu ay maanta isa soo celinayso. Waa inaan baranaa casharadii hore oo aan hubinno in gargaarku si degdeg ah u gaaro dadka aadka ugu baahan.
Qoraalkan oo luuqada ingiirka ku qoran waxaa lagu dabaacay bogga DEVEX.com Waxaa qoray Cawil Abukar Maxamed.
Be the first to comment